لحن و انواع آن+8 تمرین موثر در تقویت لحن
لحن چیست؟
لحن احساس های مختلف در صدا ،گویش و کلام است. در واقع ما در لحن علاوه بر بیان کلمات و جملات احساسات خود را نیز به مخاطب منتقل می کنیم.و این موضوع باعث تصویر سازی و درک بهترمخاطب از بیان ما می شود.
اگر لحن صحبت ما درست نباشد ،ممکن است مخاطب متوجه منظور ما نشود. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که جمله ای بگویید و منظورتان چیز دیگری باشد؛ اما لحن مناسبی به کار نبرده باشید و طرف مقابل برداشت دیگری کرده باشد.
یا در زمان صحبت به دلیل این که از لحن های مناسب استفاده نکرده اید، مطالب شما برای مخاطب کسل کننده باشد.
این موضوع برای هر کسی اعم از معلم، مدیر، سخنران، حتی در صحبت های روزانه ممکن است پیش بیاید. بنابراین لحن یا همان احساس پشت کلمات، بسیار موضوع حائز اهمیتی است که منجر به تاثیرگزاری بهتر کلام و ارتباط بهتر با مخاطب می شود.
خب تا این جا با تعریف و اهمیت لحن تا حدودی آشنا شدیم؛ اما برای این که بتوانیم آن را تقویت کنیم ،لازم است در ابتدا با انواع آن آشنا شویم.
انواع لحن
ما انواع مختلفی از لحن داریم. گاهی این لحن ها در بیان شعر، داستان، رمان، متن های ادبی و آموزش به کار می رود که عبارت اند از:
ستایشی
در این نوع لحن، خواننده باید به طور متواضعانه و صمیمانه با خداوند ارتباط برقرار کند. چرا که حالت مناجات دارد و نشان دهنده ی نیاز است.
به عنوان مثال در بخشی از مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری می خوانیم:
الهی از پیش خطر و از پس راهم نیست، دستم گیر که جز تو پناهم نیست
الهی دستم گیر که دست آویز ندارم، و عذرم بپذیر که پای گریز ندارم
داستانی
این لحن برای بیان قصه و حکایت کاربرد دارد و معمولا به صورت خبری و گزارشی با آهنگی ملایم و نرم بیان می شود.
برای تمرین این بخش می توان به حکایت های کلیله و دمنه اشاره کرد. به عنوان مثال:
آورده اند که مردی زاهد از جهت قربانی گوسپندی خرید، در راه قومی او بدیدند، طمع کردند و با یکدیگر قرار گذاشتند که او را بفریبند و گوسپند بِبَرند. پس یک تن نزد او آمد و گفت: ای شیخ، این سگ از کجا میآری؟….
عاطفی
برای متون و یا اشعار عاشقانه و گاهاً عارفانه کاربرد دارد.این لحن با احساسات سر وکار دارد ،بنابراین باید کلام آهنگین، ملایم و لطیف بیان شود.
مانند غزلیات حافظ:
سینه ز آتش دل در غم جانانه بسوخت
آتشی بود در این خانه، که کاشانه بسوخت
حماسی
برای بیان شجاعت،غیرتمندی،تفاخرو مباهات کاربرد دارد و باید پر طنین خوانده شود.
مانند شاهنامه فردوسی
دگرباره اسپان ببستند سخت به سربر همی گشت بدخواه بخت
به کشتی گرفتن نهادند سر گرفتند هر دو دوال کمر
تعلیمی
محتوای این لحن، آموزه های اخلاقی، علمی، اجتماعی و پند و اندرز است.
مثل: مثنوی معنوی
با قضا پنجه مزن ای تند و تیز تانگیرد هم قضا با تو ستیز
مرده باید بود پیش حکم حق تا نیاید زخم از رب الفلق
توصیفی
وقتی قرار باشد متن یا شعری به وصف چیزهایی مانند شب و روز، زشت و زیبا و…بپردازد، این لحن کاربرد دارد.
به عنوان نمونه در بیتی از منوچهری دامغانی می خوانیم:
آن قطره باران که برافتد به گل سرخ چون اشک عروسی ست برافتاده به رخسار
برای این که تشخیص دهید ،از کدام لحن در کجا باید استفاده کنید، لازم است به محتوا و فهوای کلام دقت کنید.
از لحن های ادبی که بگذریم، نوبت به لحن هایی می رسد که معمولا برای محاوره ، سخنرانی و گویندگی کاربرد دارد. و ما در شرایط و اتفاقات مختلف از هرکدام ازاین ها استفاده می کنیم. این لحن ها عبارت انداز:
خبری
لحن خبری بیشتر برای اطلاعرسانی رویدادها و اخبار بدون اضافه کردن عواطف یا نظر شخصی استفاده میشود. که به صورت موضوعی و مبتنی بر واقعیت ارائه میشود.مثلا: فردا مدارس تعطیله.
پرسشی
این لحن برای طرح سوال، افزایش تعامل و درک بهتر مطالب استفاده می شود. و معمولاً با کلماتی مانند “چرا”، “چه طور”، “آیا” و… شروع می شود.مثلا: چه طور می تو نم فن بیانم رو تقویت کنم؟
تعجبی
زمانی که خبر یا مطلبی را برای کسی بازگو می کنیم که باعث حیرت او می شود و یا برای او عجیب است از این نوع لحن استفاده می کنیم. مثلا: خبر داری یه بیماری واگیردار شایع شده؟
تمسخرآمیز
این نوع لحن با طعنه و کنایه بیان می شود؛ و معمولا در آن به نواقص و ناخوشایندی های فرد مورد نظر اشاره دارد. مثلا: فلانی تازه به دوران رسیده و یا این که آب ندیده وگرنه شناگر ماهریه.
شاد
لحن شاد، بیشتربرای انتقال اخبار و رویدادهای مثبت و خوشایند استفاده میشود؛ و معمولاً همراه با اصطلاحاتی بیان می شود که شادمانی و خوشحالی را نشان می دهد. مثلا: یه خبر عالی دارم من تو کنکور با رتبه ی خیلی خوب قبول شدم.
غمگین
به طور معمول این لحن برای بیان و اطلاع رسانی خبرهای ناگوار و منفی به کارمی رود.مثل خبر تصادف، اخراج، مرگ، جدایی و….
محترمانه
این لحن معمولاً به همراه اصطلاحات مودبانه، بدون انتقاد یا توهین بیان میشود. به طور مثال: سارا جان لطف می کنی موقع رفتن پنجره رو ببندی؟ .
کودکانه
در این نوع لحن از اصطلاحات و جملات ساده، قابل فهم و جذاب ، برای جلب توجه کودکان استفاده می شود.
طلبکارانه
زمانی این لحن به کار می رود که فرد گمان می کند در اکثر مواقع حق با او است. این نوع لحن باعث ایجاد حس بد در مخاطب می شود. مثلا: مگه نگفتم یه لیوان آب برای من بیار.
عاشقانه
این لحن معمولاً برای بیان عواطف به کار می رود. و معمولا با استفاده از کلمات و اصطلاحاتی که احساسات عمیق و مثبت را نشان دهد، بیان میشود. برای نمونه: عزیزم تو بهترین تکیه گاه منی.
خب در این بخش هم با انواع لحن آشنا شدیم.اما در ادامه به چگونگی پرورش لحن در فن بیان خوهیم پرداخت.
تمرینات تقویت لحن
1- یک متن را با لحن های مختلف بخوانید
یک متن و یا یک جمله را به دلخواه خود انتخاب کنید و آن را با لحن های مختلف بیان کنید و همزمان صدای خود را ضبط کنید . بعد از ضبط، صدای خود را پخش کنید و به تغییرات لحن ، سرعت و ریتم خود توجه کنید.
2- قصه بگویید
تعریف داستان یا قصه به خصوص زمانی که برای کودکان تعریف شود، در تقویت آن بسیار موثر است. چرا که داستان دارای فراز و فرود های متفاوت، همچنین اتفاقات مختلف است که هر اتفاق لحن خاص خود را می طلبد، که این موضوع در داستان های کودکان بیشتر مشاهده می شود.
برای تمرین این بخش می توانید از قصه های صوتی و تصویری که از رادیو و یا تلویزیون پخش می شود الگو برداری کنید.
3-خاطره بگویید
معمولا خاطرات دارای لحظات شاد،غمگین ، عجیب و حیرت آور است که بیان هر چه بیشتر آن ها ، به تقویت لحن کمک می کند.
اگر خاطره گفتن در جمع برای شما سخت است، می توانید از خود فیلم بگیرید و یا در جلوی آینه بایستید و برای خود خاطره را تعریف کنید.
4- شعر بخوانید
خواندن اشعار مختلف مثل غزلیات حافظ، شاهنامه فروسی و…. با توجه به انواع لحنی که بیان کردیم بسیار موثر است .اما در این میان اشعار معاصر به دلیل این که ریتم بر محتوا غالب نیست و به گفتار عادی ما بسیار شباهت دارد، برای شروع تمرین مناسب تر است.
5-الگو برداری کنید
سعی کنید از افراد برجسته و مطرحی را که در زمینه ی سخنرانی، دوبله و گویندگی توانمند هستند ، الگوبرداری کنید
6-بازی کنید
بازی به این شکل است که دو گروه تشکیل می دهید. هر گروه جمله و لحنی را که گروه مقابل انتخاب می کند، برای هم گروهی های خود اجرا می کند. هم گروهی ها باید بتوانند لحن جمله را تشخیص دهند. در این صورت شما برای گرفتن امتیاز تلاش خواهید کرد که جمله را با لحن درست بیان کنید.
7-گوش دادن به محیط اطراف
سعی کنید به لحن های مختلفی که در طول روز می شنوید خوب گوش کنید. اگر در تاکسی هستید به لحن راننده ،اگر در مدرسه هستید به لحن معلم و دانش آموزان حتی ناظم و مدیر، همین طور به لحن پزشک، فروشنده، نانوا و..
گوش دادن به صحبت دیگران و توجه به لحن آن ها در تقویت لحن شما بسیار موثر است.
8-آرشیو کنید
هر بار که شروع به تمرین کردید، از خود فیلم بگیرد و یا صدای خود را ضبط کنید و آن را در گوشی و یا رایانه ی خود ذخیره کنید. این به شما کمک می کند تا متوجه پیشرفت خود در این زمینه شوید.
کلام پایانی
امیدوارم با تمریناتی که ارائه شد، بتوانید لحن خود را بهبود بخشیده و در ارتباطات خود با دیگران، از تأثیرگذاری بیشتری برخوردار شوید.
دیدگاهتان را بنویسید